30 lat temu uchwalona została kluczowa ustawa Prawo budowlane. Ma ona fundamentalne znaczenie dla organizacji procesu budowlanego. Rok 2024 to rok również innych, ważnych jubileuszy dla nadzoru budowlanego. 25 lat temu utworzono terenowe jednostki nadzoru budowlanego i administracji architektoniczno-budowlanej. Wraz ze wstąpieniem Polski do Unii Europejskiej, 20 lat temu, zaczęła obowiązywać także ustawa o wyrobach budowlanych.

Struktury nadzoru budowlanego w Polsce zostały powołane do życia blisko sto lat temu. Rozporządzenie Prezydenta Rzeczypospolitej z dnia 16 lutego 1928 roku o prawie budowlanym i zabudowaniu osiedli to pierwszy akt prawny, który porządkował proces budowlany. Określał także ramy prawne, które umożliwiały funkcjonowanie zawodu inżyniera budownictwa. Przepisy te obowiązywały przez 33 lata.

Kształtowanie ustawy Prawo budowlane

Ważne zmiany w obszarze budownictwa zaczęły się od prawodawstwa. Wprowadziła je ustawa Prawo budowlane uchwalona 31 stycznia 1961 roku. Regulowała prawnie proces budowlany. Problematykę zagospodarowania przestrzennego przeniesiono do odrębnej ustawy o planowaniu przestrzennym.

Kolejne lata to bardzo intensywny rozwój budownictwa i duże oczekiwania społeczne w tym obszarze. Odpowiedzią na nie była ustawa Prawo budowlane z 24 października 1974 roku. Ustawa była zbiorem podstawowych zasad organizacji procesu budowlanego. Ponownie włączono do niej zagadnienia zabudowy terenów. Jednak przepisy techniczno-budowlane pozostawiono do uregulowania w aktach wykonawczych.

Ustawa obowiązywała 20 lat. Przepisy nie pozwalały skutecznie egzekwować odpowiedniej jakości projektów i właściwego poziomu wykonawstwa budowlanego oraz efektywnie zwalczać samowoli budowlanych. Stało się to powodem wprowadzenia zasadniczych zmian.

30 lat temu, 7 lipca 1994 roku uchwalona została nowa ustawa Prawo budowlane

Ustawa w życie weszła pół roku później, 1 stycznia 1995 roku. Obowiązuje do dziś.

Ustawa dostosowała system prawno-instytucjonalny do zmian w  gospodarce i standardów prawa krajów Unii Europejskiej.

Ponadto:

• określiła obowiązki i prawa uczestników procesu budowlanego,
• wzmocniła ochronę interesu publicznego i osób trzecich w całym procesie inwestycyjno-budowlanym,
• uporządkowała i uprościła tryb postępowania we wszystkich fazach procesu budowlanego,
• wprowadziła rygorystyczne regulacje prawne, które ograniczyły samowole budowlane.

Na mocy tej ustawy powołano nowy organ administracji publicznej – Głównego Inspektora Nadzoru Budowlanego.

Tym samym powstał nowy urząd wykonawczy – Główny Urząd Nadzoru Budowlanego.

Podział organów i nowe zadania

W ślad za utworzeniem Głównego Urzędu Nadzoru Budowlanego powstały Biura Inspekcyjno-Kontrolne, które działały w kraju jako jego delegatury. Zapoczątkowały one system administracji publicznej zespolonej w budownictwie.

1 stycznia 1999 roku, po wdrożeniu reformy ustrojowej państwa, przekształcono Biura w Wojewódzkie Inspektoraty Nadzoru Budowlanego. Wtedy powstały również powiatowe inspektoraty nadzoru budowlanego. Oddzielono zadania administracyjno-prawne od zadań inspekcyjno-kontrolnych. W ten sposób powstały organy administracji architektoniczno-budowlanej i nadzoru budowlanego, które w tym roku obchodzą jubileusz 25-lecia.

Od 25 lat zadania nadzoru budowlanego wykonują:

• Powiatowi Inspektorzy Nadzoru Budowlanego (PINB) w 376 powiatowych inspektoratach nadzoru budowlanego
• Wojewodowie, którzy działają przy pomocy Wojewódzkich Inspektorów Nadzoru Budowlanego (WINB) w 16 województwach
• Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego, jako centralny organ administracji architektoniczno-budowlanej i nadzoru budowlanego

Regulacja rynku wyrobów budowlanych

Całkiem nowe zadania przed nadzorem budowlanym stanęły 20 lat temu.

1 maja 2004 roku, kiedy Polska wstąpiła do Unii Europejskiej, zaczęła obowiązywać ustawa o wyrobach budowlanych. Zgodnie z nią kontrolą wyrobów budowlanych wprowadzonych do obrotu zajmuje się Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego i Wojewódzcy Inspektorzy Nadzoru Budowlanego.

Usprawnianie procesu budowlanego

Aktualne przepisy prawa budowlanego, pomimo że powstały 30 lat temu, nieustannie są aktualizowane w celu usprawniania procesu budowlanego.

W 2025 roku będziemy obchodzić 30-lecie wejścia w życie tej kluczowej ustawy, a także 30-lecie powstania Głównego Urzędu Nadzoru Budowlanego.

Zawsze pamiętamy, że misją całego nadzoru budowlanego w Polsce jest sprawne i skuteczne wykonywanie zadań publicznych w obszarze prawa budowlanego i cyfryzacji jego procedur oraz wyrobów budowlanych.